2872 Sayılı Çevre Kanunu

ÇEVRE KANUNU ^{(1) (2)}

Kanun Numarası                  : 2872

Kabul Tarihi                         : 9/8/1983

Yayımlandığı R.Gazete         : Tarih : 11/8/1983   Sayı : 18132

Yayımlandığı Düstur Tertip : 5   Cilt : 22   Sayfa : 499

BÄ°RÄ°NCÄ° BÖLÜM

Amaç, Tanımlar ve Ä°lkeler

Amaç:

Madde 1 – (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/1 md.)

Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doÄŸrultusunda korunmasını saÄŸlamaktır.           

Tanımlar:

Madde 2 – (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/2 md.)

  Bu Kanunda geçen terimlerden;

Çevre: Canlıların yaÅŸamları boyunca iliÅŸkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileÅŸim içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,

Çevre korunması: Çevresel deÄŸerlerin ve ekolojik dengenin tahribini, bozulmasını ve yok olmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileÅŸtirmeye ve geliÅŸtirmeye, çevre kirliliÄŸini önlemeye yönelik çalışmaların bütününü,

Çevre kirliliÄŸi: Çevrede meydana gelen ve canlıların saÄŸlığını, çevresel deÄŸerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkiyi,

Sürdürülebilir çevre: Gelecek kuÅŸakların ihtiyaç duyacağı kaynakların varlığını ve kalitesini tehlikeye atmadan, hem bugünün hem de gelecek kuÅŸakların çevresini oluÅŸturan tüm çevresel deÄŸerlerin her alanda (sosyal, ekonomik, fizikî vb.) ıslahı, korunması ve geliÅŸtirilmesi sürecini,

Sürdürülebilir kalkınma: Bugünkü ve gelecek kuÅŸakların, saÄŸlıklı bir çevrede yaÅŸamasını güvence altına alan çevresel, ekonomik ve sosyal hedefler arasında denge kurulması esasına dayalı kalkınma ve geliÅŸmeyi,

Alıcı ortam: Hava, su, toprak ortamları ile bu ortamlarla ilişkili ekosistemleri,

DoÄŸal varlık: Bütün bitki, hayvan, mikroorganizmalar ile bunların yaÅŸama ortamlarını,

DoÄŸal kaynak: Hava, su, toprak  ve  doÄŸada bulunan cansız varlıkları,

——————————

(1)19/10/1989 tarih ve 383 sayılı KHK'nin 25 inci maddesi; bu Kanun ile Çevre MüsteÅŸarlığına verilen yetkilerin, Özel Çevre Koruma Kurumu BaÅŸkanlığına geçeceÄŸini hüküm altına almıştır.

(2)9/8/1991 tarih ve 443 sayılı KHK'nin geçici 1 inci maddesi ile çeÅŸitli mevzuatta geçen "Çevre MüsteÅŸarlığı" ve "Çevreden Sorumlu Devlet Bakanlığı" ibareleri "Çevre Bakanlığı", "Çevreden Sorumlu Devlet Bakanı" ve "Çevre MüsteÅŸarı" ibareleri "Çevre Bakanı" olarak deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

Kirleten: Faaliyetleri  sırasında veya sonrasında doÄŸrudan veya dolaylı olarak çevre kirliliÄŸine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kiÅŸileri,

Ekosistem: Canlıların kendi aralarında ve cansız çevreleriyle iliÅŸkilerini bir düzen içinde yürüttükleri biyolojik, fiziksel ve kimyasal sistemi,

Atıksu: Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diÄŸer kullanımlar sonucunda kirlenmiÅŸ veya özellikleri kısmen veya tamamen deÄŸiÅŸmiÅŸ suları,

Atıksu altyapı tesisleri: Evsel ve/veya endüstriyel atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve alıcı ortama verilmesinin saÄŸlandığı sistem ve tesislerin tamamını,

Arıtma tesisi: Her türlü faaliyet sonucu oluÅŸan katı, sıvı ve gaz halindeki atıkların yönetmeliklerde belirlenen standartları saÄŸlayacak ÅŸekilde arıtıldığı tesisleri,

Ekolojik denge: Ä°nsan ve diÄŸer canlıların varlık ve geliÅŸmelerini doÄŸal yapılarına uygun bir ÅŸekilde sürdürebilmeleri için gerekli olan ÅŸartların bütününü,

Sulak alan: DoÄŸal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan, baÅŸta su kuÅŸları olmak üzere canlıların yaÅŸama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doÄŸru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerleri,

Biyolojik çeÅŸitlilik: Ekosistemlerin, türlerin, genlerin ve bunlar arasındaki iliÅŸkilerin tamamını,

Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda oluÅŸan, çevreye atılan veya bırakılan her türlü maddeyi,

Katı atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin korunması bakımından, düzenli bir ÅŸekilde bertaraf edilmesi gereken katı atık maddeleri,

Evsel katı atık: Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları,

Tehlikeli atık: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan ve diÄŸer canlıların doÄŸal yapılarının bozulmasına neden olan  atıklar ve bu atıklarla kirlenmiÅŸ maddeleri,

Tehlikeli kimyasallar: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik denge ile insan ve diÄŸer canlıların doÄŸal yapılarının bozulmasına neden olan  her türlü kimyasal madde ve ürünleri,

Kirli balast: Duran veya seyir halindeki tankerden, gemiden veya diÄŸer deniz araçlarından su üzerine bırakıldığında; su üstünde veya bitiÅŸik sahil hattında petrol, petrol türevi veya yaÄŸ izlerinin  görülmesine neden olan veya su üstünde ya da su altında renk deÄŸiÅŸikliÄŸi oluÅŸturan veya askıda  katı madde/emülsiyon halinde maddelerin birikmesine yol açan balast suyunu,

Çevresel etki deÄŸerlendirmesi: GerçekleÅŸtirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz  yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek deÄŸerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları,

Proje tanıtım dosyası: GerçekleÅŸmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve belgeleri içeren dosyayı,

Stratejik çevresel deÄŸerlendirme: Onaya tâbi plân ya da programın onayından önce plânlama veya programlama sürecinin baÅŸlangıcından itibaren, çevresel deÄŸerlerin plân ve programa entegre edilmesini saÄŸlamak, plân ya da programın olası çevresel etkilerini en aza indirmek ve karar vericilere yardımcı olmak üzere katılımcı bir yaklaşımla sürdürülen ve yazılı bir raporu da içeren çevresel deÄŸerlendirme çalışmalarını,

Çevre yönetimi: Ä°darî, teknik, hukukî, politik, ekonomik, sosyal ve kültürel araçları kullanarak doÄŸal ve yapay çevre unsurlarının sürdürülebilir kullanımını ve geliÅŸmesini saÄŸlamak üzere yerel, bölgesel, ulusal ve küresel düzeyde belirlenen politika ve stratejilerin uygulanmasını,

Çevre yönetim birimi/Çevre görevlisi: Bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüÄŸe konulan düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluÄŸunu, alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını deÄŸerlendiren, tesis içi yıllık denetim programları düzenleyen birim ya da görevliyi, 

Çevre gönüllüsü: Bakanlıkça, uygun niteliklere sahip kiÅŸiler arasından seçilen ve bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüÄŸe konulan düzenlemelere aykırı faaliyetleri  Bakanlığa iletmekle görevli ve yetkili  kiÅŸiyi,

Hassas alan: Ötrofikasyon riski yüksek olan ve Bakanlıkça belirlenecek kıyı ve iç su alanlarını,

Çevreye iliÅŸkin bilgi: Su, hava, toprak, bitki ve hayvan varlığı ile bunları olumsuz olarak etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan faaliyetler ve alınan idarî ve teknik önlemlere iliÅŸkin olarak mevcut bulunan her türlü yazılı, sözlü veya görüntülü bilgi veya veriyi,

Ä°ÅŸ termin plânı: Atıksu ve evsel nitelikli katı atık kaynaklarının yönetmelikte belirtilen alıcı ortam deÅŸarj standartlarını saÄŸlamak için yapmaları gereken atıksu arıtma tesisi ve/veya kanalizasyon gibi altyapı tesisleri ile katı atık bertaraf tesislerinin gerçekleÅŸtirilmesi sürecinde yer alan  yer seçimi, proje, ihale, inÅŸaat, iÅŸletmeye alma gibi  iÅŸlerin zamanlamasını gösteren plânı,

Risk deÄŸerlendirmesi: Belirli kimyasal madde ya da maddelerin potansiyel tehlikelerinin belirlenmesi ve sonuçlarının hesaplanması yönünde kullanılan yöntemler bütününü,

İyonlaştırıcı olmayan radyasyon: İyonlaşmaya neden olmayan elektromanyetik dalgaları,

Elektromanyetik alan: Elektrik ve manyetik alan bileşenleri olan dalgaların oluşturduğu alanı,

Koku: Ä°nsanda koku alma duygusunu harekete geçiren ve kokunun algılanmasına neden olan uçucu maddelerin yarattığı etkiyi,

Hava kalitesi: Ä°nsan ve çevresi üzerine etki eden hava kirliliÄŸinin göstergesi olan, çevre havasında mevcut hava kirleticilerin artan miktarıyla azalan kalitelerini,

Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,

ifade eder.

Ä°lkeler:

Madde 3 –(DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/3 md.)

Çevrenin korunmasına, iyileÅŸtirilmesine ve  kirliliÄŸinin önlenmesine iliÅŸkin genel ilkeler ÅŸunlardır:

a) BaÅŸta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluÅŸları olmak üzere herkes, çevrenin korunması ve kirliliÄŸin önlenmesi ile görevli olup bu konuda alınacak tedbirlere ve belirlenen esaslara uymakla yükümlüdürler.

b) Çevrenin korunması, çevrenin bozulmasının önlenmesi ve kirliliÄŸin giderilmesi alanlarındaki her türlü faaliyette; Bakanlık ve yerel yönetimler, gerekli hallerde meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluÅŸları ile iÅŸbirliÄŸi yaparlar.

c) Arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje deÄŸerlendirmesi yapan yetkili kuruluÅŸlar, karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetirler.

d) Yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doÄŸal kaynaklar üzerindeki etkisi sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak deÄŸerlendirilir.

e) Çevre politikalarının oluÅŸmasında katılım hakkı esastır. Bakanlık ve yerel yönetimler; meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluÅŸları ve vatandaÅŸların çevre hakkını kullanacakları katılım ortamını yaratmakla yükümlüdür.

f) Her türlü faaliyet sırasında doÄŸal kaynakların ve enerjinin verimli bir ÅŸekilde kullanılması amacıyla atık oluÅŸumunu kaynağında azaltan ve atıkların geri kazanılmasını saÄŸlayan çevre ile uyumlu teknolojilerin kullanılması esastır.

g) Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin iyileÅŸtirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek veya azaltmak için gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doÄŸrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluÅŸlarınca yapılan gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir.

h) Çevrenin korunması, çevre kirliliÄŸinin önlenmesi ve giderilmesi için uyulması zorunlu standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teÅŸviki, emisyon ücreti ve kirletme bedeli alınması, karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teÅŸvikler kullanılır.

ı) Bölgesel ve küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik olarak taraf olduÄŸumuz  uluslararası anlaÅŸmalar sonucu ortaya çıkan ulusal hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi için gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır.

Gerçek ve tüzel kiÅŸiler, bu düzenlemeler sonucu ortaya çıkabilecek maliyetleri karşılamakla yükümlüdür.

j) Çevrenin korunması, çevre kirliliÄŸinin önlenmesi ve çevre sorunlarının çözümüne yönelik gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır. 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu kapsamındaki konular Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından yürütülür.

Ä°KÄ°NCÄ° BÖLÜM

Yüksek Çevre Kurulu ve Görevleri⁽¹⁾

Yüksek Çevre Kurulu⁽¹⁾

Madde 4 – (Mülga: 9/8/1991 - KHK - 443/43 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006 – 5491/4 md.)

BaÅŸbakanın baÅŸkanlığında, BaÅŸbakanın bulunmadığı zamanlarda Çevre ve Orman Bakanının baÅŸkanlığında, BaÅŸbakanın belirleyeceÄŸi sayıda bakan ile Bakanlık MüsteÅŸarından oluÅŸan Yüksek Çevre Kurulu kurulmuÅŸtur.

DiÄŸer bakanlar gündeme göre Kurul toplantılarına baÅŸkan tarafından çaÄŸrılabilir.

Kurul yılda en az  bir defa toplanır.

Kurulun sekretarya hizmetleri Bakanlıkça yürütülür.

Kurulun çalışmaları ile ilgili konularda ön hazırlık ve deÄŸerlendirme yapmak üzere, Bakanlık MüsteÅŸarının baÅŸkanlığında ilgili bakanlık müsteÅŸarları, diÄŸer kurum ve kuruluÅŸların en üst düzey yetkili amirlerinin katılımı ile toplantılar düzenlenir. Bu toplantılara gündeme göre ilgili kamu kurumu niteliÄŸindeki kuruluÅŸların birlik temsilcileri, meslek kuruluÅŸları, sivil toplum kuruluÅŸları, yerel yönetim temsilcileri, üniversite temsilcileri ve bilimsel kuruluÅŸların temsilcileri davet edilir.

Kurulun çalışma usûl ve esasları ile diÄŸer hususlar yönetmelikle belirlenir.

Yüksek Çevre Kurulunun görevleri⁽¹⁾

Madde 5 – (Mülga: 13/3/1990 - KHK - 409/12 md.; Yeniden düzenleme: 26/4/2006 – 5491/5 md.)

Yüksek Çevre Kurulunun görevleri ÅŸunlardır:

a) Etkin bir çevre yönetiminin saÄŸlanması için hedef, politika ve strateji belirlemek.

b) Sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde ekonomik kararlara çevre boyutunun dahil edilmesine imkân veren hukukî ve idarî tedbirleri belirlemek.

c) Birden fazla bakanlık ve kuruluÅŸu ilgilendiren çevre konularına iliÅŸkin uyuÅŸmazlıklarda nihai kararı vermek.

Madde 6 – 7 – (Mülga: 8/6/1984 - KHK 222/30 md.)

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Çevre Korunmasına Ä°liÅŸkin Önlemler ve Yasaklar

Kirletme yasağı:

Madde 8 – Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek ÅŸekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doÄŸrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaÅŸtırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.

Kirlenme ihtimalinin bulunduÄŸu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiÄŸi hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ ­______________________________

(1) 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle ikinci bölüm baÅŸlığı “Merkezi ve Mahalli Ä°dari Bölümleri ve Görevleri”, 4 üncü madde baÅŸlığı “Merkez Çevre Kurulu” iken metne iÅŸlendiÄŸi ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

Çevrenin korunması⁽¹⁾

Madde 9 – (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/6 md.)

Çevrenin korunması amacıyla;

a) DoÄŸal çevreyi oluÅŸturan biyolojik çeÅŸitlilik ile bu çeÅŸitliliÄŸi barındıran ekosistemin korunması esastır. Biyolojik çeÅŸitliliÄŸi koruma ve kullanım esasları, yerel yönetimlerin, üniversitelerin, sivil toplum kuruluÅŸlarının ve ilgili diÄŸer kuruluÅŸların görüÅŸleri alınarak belirlenir.

b) Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doÄŸrultusunda, koruma-kullanma dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi ihtiyaçların karşılanması sonucu oluÅŸabilecek çevre kirliliÄŸini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar plânlarına esas teÅŸkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına iliÅŸkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

c) Ulusal mevzuat ve taraf olduÄŸumuz uluslararası sözleÅŸmeler ile koruma altına alınarak koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve ekolojik deÄŸeri olan hassas alanların her tür ölçekteki plânlarda gösterilmesi zorunludur. Koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve ekolojik deÄŸeri olan alanlar, plân kararı dışında kullanılamaz.

d) Ülke ve dünya ölçeÄŸinde ekolojik önemi olan, çevre kirlenmeleri ve bozulmalarına duyarlı toprak ve su alanlarını, biyolojik çeÅŸitliliÄŸin, doÄŸal kaynakların ve bunlarla ilgili kültürel kaynakların gelecek kuÅŸaklara ulaÅŸmasını emniyet altına almak üzere gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi amacıyla, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan etmeye, bu alanlarda uygulanacak koruma ve kullanma esasları ile plân ve projelerin hangi bakanlıkça hazırlanıp yürütüleceÄŸini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Bu bölgelere iliÅŸkin  plân ve projelerde; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı Ä°mar Kanununun 9 uncu maddesi, 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanununun plân onama yetkisini düzenleyen hükümleri, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 8 inci maddesinin tabiat varlıkları, doÄŸal sit alanları ve bunların korunma alanlarının tespit ve tescili dışında kalan yetkileri düzenleyen hükümleri ile aynı Kanunun 17 nci maddesinin (a) bendi hükümleri  uygulanmaz.

e) Sulak alanların doÄŸal yapılarının ve ekolojik dengelerinin korunması esastır. Sulak alanların doldurulması ve kurutulması yolu ile arazi kazanılamaz. Bu hükme aykırı olarak arazi kazanılması halinde söz konusu alan faaliyet sahibince  eski haline getirilir.

Sulak alanların korunması ve yönetimine iliÅŸkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve kuruluÅŸların görüÅŸü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

f) Biyolojik çeÅŸitliliÄŸin sürdürülebilirliliÄŸinin saÄŸlanması bakımından nesli tehdit veya tehlike altında olanlar ile nadir bitki ve hayvan türlerinin korunması esas olup, mevzuata aykırı biçimde ticarete konu edilmeleri yasaktır.

g) DoÄŸal kaynakların ve varlıkların korunması, kirliliÄŸinin ve tahribatının önlenmesi ve kalitesinin iyileÅŸtirilmesi için gerekli idarî, hukukî ve teknik esaslar Bakanlık tarafından belirlenir.

h) Ülkenin deniz, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının  ve su ürünleri istihsal alanlarının korunarak kullanılmasının saÄŸlanması ve kirlenmeye karşı korunması esastır. Atıksu yönetimi ile ilgili politikaların oluÅŸturulması ve koordinasyonunun saÄŸlanması Bakanlığın sorumluluÄŸundadır. Su ürünleri istihsal alanları ile ilgili alıcı ortam standartları Tarım ve KöyiÅŸleri Bakanlığınca belirlenir. 

Denizlerde yapılacak balık çiftlikleri, hassas alan niteliÄŸindeki kapalı koy ve körfezler ile doÄŸal ve arkeolojik sit alanlarında kurulamaz.

Alıcı su ortamlarına atıksu deÅŸarjlarına iliÅŸkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak  yönetmelikle belirlenir.

ı) Çevrenin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin geliÅŸtirilmesi amacıyla, okul öncesi eÄŸitimden baÅŸlanarak Millî EÄŸitim Bakanlığına baÄŸlı örgün eÄŸitim kurumlarının öÄŸretim programlarında çevre ile ilgili konulara yer verilmesi esastır.

––––––––––––––––––––

(1) Bu madde baÅŸlığı “Çevre Korunması” iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 6 ncı maddesiyle metne iÅŸlendiÄŸi ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

Yaygın eÄŸitime yönelik olarak, radyo ve televizyon programlarında da çevrenin önemine ve çevre bilincinin geliÅŸtirilmesine yönelik programlara yer verilmesi esastır. Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu ile özel televizyon kanallarına ait televizyon programlarında ayda en az iki saat, özel radyo kanallarının programlarında ise ayda en az yarım saat eÄŸitici yayınların yapılması zorunludur. Bu yayınların % 20’sinin izlenme ve dinlenme oranı en yüksek saatlerde yapılması esastır. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, görev alanına giren hususlarda bu maddenin takibi ile yükümlüdür.

j) Çevre ile ilgili olarak toplanan her türlü kaynak ve gelir, tahsisi mahiyette olup, öncelikle çevrenin korunması, geliÅŸtirilmesi, ıslahı ve kirliliÄŸin önlenmesi için kullanılır.

Çevresel etki deÄŸerlendirilmesi:

Madde 10 – (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/7 md.)

GerçekleÅŸtirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluÅŸ ve iÅŸletmeler, Çevresel Etki DeÄŸerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.

Çevresel Etki DeÄŸerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki DeÄŸerlendirmesi Gerekli DeÄŸildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teÅŸvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma baÅŸlanamaz ve ihale edilemez.

Petrol, jeotermal kaynaklar ve maden arama faaliyetleri, Çevresel Etki DeÄŸerlendirmesi kapsamı dışındadır.

Çevresel Etki DeÄŸerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel DeÄŸerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve konuya iliÅŸkin  usûl ve esaslar  Bakanlıkça çıkarılacak  yönetmeliklerle belirlenir. 

Ä°zin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüÄŸü ⁽¹⁾

Madde 11 – (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/8 md.)

Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluÅŸan atıklarını alıcı ortamlara doÄŸrudan veya dolaylı vermeleri uygun görülmeyen tesis ve iÅŸletmeler ile yerleÅŸim birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle ve  öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.

Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüÄŸü bulunan tesis ve iÅŸletmeler ile yerleÅŸim birimlerine;

1) Ä°nÅŸaat ruhsatı aÅŸamasında bu yükümlülüÄŸünü yerine getireceÄŸini gösterir proje ve belgeleri ilgili kuruma sunmadıkça inÅŸaat ruhsatı verilmez.

2) Ä°nÅŸaatı bitmiÅŸ olanlardan, bu yükümlülüÄŸü yerine getirmeyenlere iÅŸletme ruhsatı ve/veya yapı kullanma ruhsatı verilmez.

3) Ä°nÅŸaat ruhsatına, yapı kullanma veya iÅŸletme ruhsatını haiz olmakla birlikte arıtma ve bertaraf yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde, verilmiÅŸ yapı kullanma izni veya iÅŸletme izni iptal edilir. 

Faaliyetlerinde deÄŸiÅŸiklik yapmayı ve/veya tesislerini büyütmeyi plânlayan gerçek ve tüzel kiÅŸiler yönetmelikle belirlenen usûl ve esaslar çerçevesinde atıklarını arıtma veya bertaraf etme yükümlülüÄŸünü yerine getirmek zorundadırlar.

Atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve  arıtılmış atıksuların bertarafının saÄŸlandığı atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve iÅŸletilmesinden; büyükÅŸehirlerde 20/11/1981 tarihli ve 2560 sayılı Ä°stanbul Su ve Kanalizasyon Ä°daresi Genel MüdürlüÄŸü KuruluÅŸ ve Görevleri Hakkında Kanunla belirlenen kuruluÅŸlar, belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bunların  dışında iskâna konu her türlü kullanım alanında valiliÄŸin denetiminde bu alanları kullananlar sorumludur.

Serbest ve/veya endüstri bölgelerinde bölge müdürlükleri, kültür ve turizm koruma ve geliÅŸme bölgelerinde, turizm merkezlerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı veya yetkili kıldığı birimler, organize sanayi bölgelerinde organize sanayi bölgesi yönetimi, küçük sanayi sitelerinde kooperatif baÅŸkanlıkları, mevcut yerleÅŸim alanlarından kopuk olarak münferit yapılmış tatil köyü, tatil sitesi, turizm tesis alanları vb. kullanım alanlarında ise site yönetimleri veya tesis iÅŸletmecileri atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı ve iÅŸletilmesinden sorumludurlar.

–––––––––––––––––––––

(1) Bu madde baÅŸlığı "Ä°ÅŸletme izni ve haber verme yükümlülüÄŸü:” iken,  26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı  Kanunun 8 inci maddesiyle metne iÅŸlendiÄŸi ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, baÄŸlantı sistemlerinin olup olmadığına bakılmaksızın, arıtma sistemlerinden sorumlu yönetimlerin yapacağı her türlü yatırım, iÅŸletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında katılmak zorundadırlar. Bu hizmetlerden yararlananlardan, belediye meclisince ve bu maddede sorumluluk verilen diÄŸer idarelerce belirlenecek tarifeye göre atıksu toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.

Atıksu toplama havzasının birden fazla belediye veya kurumun yetki sahasında olması halinde; atıksu arıtma tesisini iÅŸleten kurum, atıksu ile ilgili yatırım ve harcama giderlerini kirletenlerden kirlilik yükü ve atıksu miktarı nispetinde tahsil eder.

Atık üreticileri  uygun metot ve teknolojiler ile atıklarını en az düzeye düÅŸürecek tedbirleri almak zorundadırlar.

Atıkların üretiminin ve zararlarının önlenmesi veya azaltılması ile atıkların geri kazanılması ve geri kazanılabilen atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır. Atık yönetim plânlarının hazırlanmasına iliÅŸkin esaslar, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Geri kazanım imkânı olmayan atıklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun yöntemlerle bertaraf edilir.

BüyükÅŸehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, iÅŸletmek veya iÅŸlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, iÅŸletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.

Üretici, ithalatçı ve piyasaya sürenlerin sorumluluÄŸu kapsamında yükümlülük getirilen üreticiler, ithalatçılar ve piyasaya sürenler, ürünlerinin faydalı kullanım ömrü sonucunda oluÅŸan atıklarının toplanması, taşınması, geri kazanımı, geri dönüÅŸümü ve bertaraf edilmelerine dair yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamalarının karşılanması, eÄŸitim faaliyetlerinin gerçekleÅŸtirilmesi amacıyla Bakanlığın koordinasyonunda bir araya gelerek tüzel kiÅŸiliÄŸi haiz birlikler oluÅŸtururlar. Bu kapsamda yükümlülük getirilen kurum ve kuruluÅŸların sorumluluklarının bu birliklere devrine iliÅŸkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.

Tehlikeli atık üreticileri, yönetmelikle belirlenecek esaslara göre atıklarını bertaraf etmek veya ettirmekle yükümlüdürler.

Atık geri kazanım, geri dönüÅŸüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve iÅŸletmek isteyen gerçek ve/veya tüzel kiÅŸiler, yönetmelikle belirlenen esaslar doÄŸrultusunda, ürün standardı, ürünlerinin satışa uygunluÄŸu ve piyasadaki denetimi ile ilgili izni, ilgili kurumlardan almak kaydı ile Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.

Evsel atıklar hariç olmak üzere, atık taşıma ve/veya toplama iÅŸlerini yapan kurum veya kuruluÅŸlar Bakanlıktan lisans almak zorundadır. Evsel atıkların taşıma ve toplama iÅŸlerini yapan kurum ve kuruluÅŸlar Bakanlıkça kayıt altına alınır.

Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve atık geri kazanım tesisleri yapmak amacıyla belediyelerin hizmet birlikleri kurmaları halinde, bu hizmet birliklerine araÅŸtırma, etüt ve proje konularında Bakanlıkça teknik ve malî yardım yapılır. Tesis yapım projeleri ise bu Kanunun 18 inci maddesi çerçevesinde kredi veya yardım ile desteklenebilir. Kredi borcunun geri ödenmemesi durumunda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip yapılır ve öncelikle 2380 sayılı Belediyelere ve Ä°l Özel Ä°darelerine Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanunun ek 4 üncü maddesi hükümleri çerçevesinde ilgili belediyelerin Ä°ller Bankasındaki paylarından tahsil olunur. 

Arıtma ve bertaraf etme yükümlülüÄŸüne tâbi tesis ve iÅŸletmeler ile yerleÅŸim birimleri, bu yükümlülüÄŸe istinaden kurulması zorunlu olan arıtma ve bertaraf sistemleri, atıksu arıtma ve ön arıtma sistemleri ile atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, onarımı, ıslahı, iÅŸletilmesi ve harcamalara katkı paylarının belirlenmesi ile ilgili usûl ve  esaslar Bakanlıkça yönetmeliklerle düzenlenir. Bu konuda diÄŸer kanunlarla verilen yetkiler saklıdır.

Bu Kanunun uygulanmasını saÄŸlamak üzere alınması gereken izinler ve bu izinlerin tâbi olacağı usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.

Faaliyetleri nedeniyle çevreye olumsuz etkileri olabilecek kurum, kuruluÅŸ ve iÅŸletmeler tarafından, faaliyetlerine iliÅŸkin olası bir kaza durumunda, kazanın çevreye olumsuz etkilerini kontrol altına almak ve azaltmak üzere uygulanacak acil durum plânları hazırlanması zorunludur. Buna iliÅŸkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Bu plânlar dikkate alınarak Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluÅŸlarca yerel, bölgesel ve ulusal acil durum plânları hazırlanır.

Liman, tersane, gemi bakım-onarım, gemi söküm, marina gibi kıyı tesisleri; kendi tesislerinde ve gemi ve diÄŸer deniz araçlarında oluÅŸan petrollü, yaÄŸlı katı atıklar ve sintine, kirli balast, slaç, slop gibi sıvı atıklar ile evsel atıksu ve katı atıkların alınması, depolanması, taşınması ve bertarafı ile ilgili iÅŸlemleri ve tesisleri yapmak veya yaptırmakla yükümlüdürler. Buna iliÅŸkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüÄŸü⁽¹⁾

Madde 12 – (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/9 md.)

Bu Kanun hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Bakanlığa  aittir. GerektiÄŸinde bu yetki, Bakanlıkça; il özel idarelerine,  çevre denetim birimlerini kuran belediye baÅŸkanlıklarına, Denizcilik MüsteÅŸarlığına, Sahil Güvenlik Komutanlığına, 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre belirlenen denetleme görevlilerine veya Bakanlıkça uygun görülen diÄŸer kurum ve kuruluÅŸlara devredilir. Denetimler, Bakanlığın belirlediÄŸi denetim usûl ve esasları çerçevesinde yapılır.

Askerî iÅŸyerleri, askerî bölgeler ve tatbikatların bu Kanun çerçevesindeki denetimi ve neticelerine ait iÅŸlemler; Genelkurmay BaÅŸkanlığı, Millî Savunma Bakanlığı, Ä°çiÅŸleri Bakanlığı ve Bakanlık tarafından müÅŸtereken hazırlanacak yönetmeliÄŸe göre yürütülür.

Ä°lgililer, Bakanlığın veya denetimle yetkili diÄŸer mercilerin isteyecekleri bilgi ve belgeleri vermek, yetkililerin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak, denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek zorundadırlar.

Ä°lgililer, çevre kirliliÄŸine neden olabilecek faaliyetleri ile ilgili olarak, kullandıkları hammadde, yakıt, çıkardıkları ürün ve atıklar ile üretim ÅŸemalarını, acil durum plânlarını, izleme sistemleri ve kirlilik raporları ile diÄŸer bilgi ve belgeleri talep edilmesi halinde  Bakanlığa veya yetkili denetim birimine vermek zorundadırlar. 

Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüÄŸüne iliÅŸkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Tehlikeli kimyasallar ve atıklar⁽²⁾

Madde 13 –  (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/10 md.)

Tehlikeli kimyasalların belirlenmesi, üretimi, ithalatı, atık konumuna gelinceye kadar geçen süreçte kullanım alanları ve miktarları, etiketlenmesi, ambalajlanması, sınıflandırılması, depolanması, risk deÄŸerlendirilmesi, taşınması ile ihracatına iliÅŸkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve kuruluÅŸların görüÅŸleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak piyasaya sürüldüÄŸü tespit edilen tehlikeli kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eÅŸya, bunları satış ve kullanım amacıyla piyasaya süren kurum, kuruluÅŸ ve iÅŸletmelere toplattırılır ve imha ettirilir. Nakil ve imha için gereken masraflar ilgililerince karşılanır. Bu yükümlülüÄŸün yerine getirilmemesi halinde bu masraflar, ilgili kurum, kuruluÅŸ ve iÅŸletmelerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. 

BaÅŸbakanlık Dış Ticaret MüsteÅŸarlığı bazı yakıtların, maddelerin, atıkların, tehlikeli kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eÅŸyaların ithalini, Bakanlığın görüÅŸünü alarak yasaklayabilir veya kontrole tâbi tutabilir.

Tehlikeli atıkların ithalatı yasaktır.

Tehlikeli atıkların tanımı ile tehlikeli atıkların oluÅŸum aÅŸamasından itibaren toplanması, ayrılması, geçici ve ara depolanması, geri kazanılması, yeniden kullanılması, taşınması, bertarafı, bertaraf sonrası kontrolü, ihracatı, transit geçiÅŸi, ambalajlanması, etiketlenmesi, denetimi ve atık yönetim plânlarının hazırlanması ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça yayımlanacak yönetmelikle belirlenir.

Tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, kullanılması ve taşınması faaliyetleri ile tehlikeli atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden kullanılması ve bertarafı faaliyetlerinde bulunanlar, bu Kanun ile getirilen yükümlülükler açısından müteselsilen sorumludurlar. Sorumlular bu Kanunda belirtilen meslekî faaliyetleri nedeniyle oluÅŸacak bir kaza dolayısıyla üçüncü ÅŸahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli kimyasal ve tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmak zorunda olup, faaliyetlerine baÅŸlamadan önce Bakanlıktan gerekli izni alırlar. Sigorta yaptırma zorunluluÄŸuna uymayan kurum, kuruluÅŸ ve iÅŸletmelere bu faaliyetler için izin verilmez. 

––––––––––––––––––––

(1) Bu madde başlığı "Denetim" iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.

(2) Bu madde baÅŸlığı”Zararlı kimyasal maddeler:” iken, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle metne iÅŸlendiÄŸi ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

Bu maddede öngörülen zorunlu malî sorumluluk sigortası, malî yeterliliklerine göre,  Hazine MüsteÅŸarlığınca belirlenen sigorta ÅŸirketleri tarafından ya da baÄŸlı olduÄŸu Bakanın onayı ile Hazine MüsteÅŸarlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle oluÅŸturulacak bir havuz tarafından temin edilir. Havuzun yönetim ve iÅŸleyiÅŸi ile ilgili usûl ve esaslar da aynı yönetmelikle belirlenir. Havuz, sigorta ve/veya reasürans havuzu ÅŸeklinde oluÅŸturulur. Kamu adına havuzda belirli bir payın korunmasına karar verilmesi hususunda Hazine MüsteÅŸarlığının baÄŸlı bulunduÄŸu Bakan yetkilidir. Havuzun baÅŸlangıç giderleri için geri ödenmek üzere Hazine MüsteÅŸarlığı bütçesinden avans kullandırılabilir. Havuzun yükümlülükleri; prim gelirleri ve bunların getirileri, piyasalardan saÄŸlayacağı reasürans ve benzeri korumalar ve ödeme gücüyle sınırlıdır.

Bakanlık, Hazine MüsteÅŸarlığının uygun görüÅŸünü almak kaydıyla, tehlikeli kimyasallar ve tehlikeli atıklarla ilgili faaliyetlerde bulunanların malî sorumluluk sigortası yaptırma zorunluluÄŸunu, bu sigortaya iliÅŸkin genel ÅŸartlar ile tarife ve talimatların yürürlüÄŸe girmesinden itibaren en çok bir yıl ertelemeye yetkilidir.

Her bir sorumlu tarafından yaptırılacak malî sorumluluk sigortasına iliÅŸkin sigorta genel ÅŸartları Hazine MüsteÅŸarlığınca onaylanır. Malî sorumluluk sigortası tarife ve talimatları Hazine MüsteÅŸarlığının baÄŸlı olduÄŸu Bakan tarafından tespit edilir. Hazine MüsteÅŸarlığının baÄŸlı olduÄŸu Bakan tarifeyi serbest bırakmaya yetkilidir.

Gürültü:

Madde 14 –  (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/11 md.)

KiÅŸilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh saÄŸlığını bozacak ÅŸekilde ilgili yönetmeliklerle belirlenen standartlar üzerinde gürültü ve titreÅŸim oluÅŸturulması yasaktır.

Ulaşım araçları, ÅŸantiye, fabrika, atölye, iÅŸyeri, eÄŸlence yeri, hizmet binaları ve konutlardan kaynaklanan gürültü ve titreÅŸimin yönetmeliklerle belirlenen standartlara  indirilmesi için faaliyet sahipleri tarafından gerekli tedbirler alınır.

Faaliyetlerin durdurulması:

Madde 15 – (DeÄŸiÅŸik: 26/4/2006 – 5491/12 md.)

Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı davrananlara söz konusu  aykırı faaliyeti düzeltmek üzere Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiÄŸi kurum ve merciler  tarafından bir defaya mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aÅŸmamak üzere süre verilebilir.

Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda  aykırılık düzeltilmez ise Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiÄŸi kurum ve merciler tarafından kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz olarak durdurulur. Çevre ve insan  saÄŸlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre verilmeksizin durdurulur.

Çevresel Etki DeÄŸerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın  baÅŸlanan faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın baÅŸlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur.

Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu Kanunda öngörülen cezaların uygulanmasına engel teÅŸkil etmez.

Tehlikeli hallerde faaliyetin durdurulması: